Kada govorimo o svetskoj književnosti – najčešće pominjemo i citiramo američke, britanske, nemačke, francuske, italijanske i ruske književnike. Ako uđemo u knjižaru da potražimo neku knjigu, da kupimo za svoju biblioteku ili da je poklonimo, videćemo gomile (doslovno!) raznoraznih knjiga, čiji autori pripadaju gorenavedenim književnostima, tj. potiču iz tih država. A da li smo nekada čitali knjigu nekog književnika iz Kazahstana ili članak o njemu u nekom književnom časopisu? Šta to zanimljivo ima da ponudi za nas kazaška književnost?
Burne su reakcije bile na postavljanje spomenika kazaškom pesniku Žambilu Žabajevu 2016. godine u Beogradu, ali zašto?
Ovo sigurno nije pitanje rasističko-orijentalističkog nipodaštavanja Kazahstana. Zapravo je pitanje potpunog neznanja i nepoznavanje kulture i tradicije jedne zanimljive, egzotične, a po površine velike države, kakav je Kazahstan.
Ovih dana, na Balkanu se čuje ime jednog od najvećih kazaških savremenih književnika – ime Žana Bahita. Na srpski jezik ga je ranije prevodio Milan Vuković (1934-2017) i objavio u knjizi „Dvanaestorica – antologija prevoda ruskog poetskog zvuka“ (Kragujevac, 2011). Na makedonski jezik zbirku poezije Bahita prevela je Elena Petkovska i knjiga će uskoro ugledati svetlost dana.
Što se tiče prevoda na srpski jezik, ove godine izlaze čak dve prevedene zbirke poezije Žana Bahita: „Zlatna tišina“ (u izdanju „Udruženja poetskih stvaralaca“, 2020) i „Alma-jabuka“ (u izdanju „Alma“, 2020). Obe zbirke pesama prevela je potpisnica ovih redova sa ruskog jezika.
Ko je Žan Bahit i kako je dostigao te književne visine?
Bahitžan Musahanovič Kanapjanov, književnog imena – Žan Bahit je kazaški pesnik, književnik, filmski dramaturg. Rođen je 4. oktobra 1951. godine u gradu Kokšetau u učiteljskoj porodici. U školu je pošao u selu Sirimbet. Tamo se nalazilo porodično imanje učenjaka i istoričara Čokana Valihanova (1835-1865), koji je u srodstvu sa precima pesnika. Radio je kao istraživački inženjer na Institutu metalurgije Akademije nauka Kazaške SSR, a i kao scenarista, režiser i urednik u filmskim studijima «Kazahfilьm» i «Mosfilьm», u produkciji Kazahstana.
Autor je više od trideset knjiga poezije i proze koje su izlazile u izdavaštvima Kazahstana, Rusije, Jermenije, Ukrajine. Zatim, objavljivan je u SAD-u, Velikoj Britaniji, Maleziji, Poljskoj, Francuskoj, Mongoliji, Turskoj. A očekujemo njegova dela budućih nedelja u Srbiji i Makedoniji.
Laureat je mnogih međunarodnih književnih nagrada, među kojima su „Alaš“, „Tarlan“, Međunarodni pesnički konkurs „Nade lira zlatna“ (Njujork, SAD, 2004), Sveruska nagrada Antona Delviga (2013), nagrada M.O.Auezova kazaškog PEN-kluba (2014). Njegova pesnička dela prevedena su na mnoge jezike sveta, ušle su u književne antologije država bližeg i daljeg inostranstva.
Akademik je Krimske književne akademije (Simferopolj, Krim). Takođe je i akademik novinarstva Kazahstana. Učesnik je saniranja havarije na Černobiljskoj nuklearnoj elektrani (1986-1988). Zaslužni je aktivista Republike Kazahstan (2011), i zaslužni radnik Republike Kazahstan (1998). Pobednik je narodnog glasanja „El Tulgasi“ – „Ime Otadžbine“ u nominaciji „Kultura i umetnost“ (2012).
Nagrađen je ordenima „Parasat“, „Dostik“ 2. stepena, „Za doprinos kulturi“ Međunarodnog komiteta mira i sloge (Moskva), medaljama Kazahstana, Rusije, Ukrajine.
Kako su o poeziji Bahita pisali na srpskom jeziku?
O poeziji Žana Bahita na srpskom jeziku pisali su Milan Vuković, Milutin Đuričković i Anđelko Zablaćanski. Složili su se u slikovitim pejzažnim opisima, vernim poetskim slikama i melodičnosti Bahitove poezije.
Hajde da napravimo malu promenu i bacimo pogled na neka nova književna prostranstva, ovoga puta – na Kazahstan i na neverovatnu pesničku reč Žana Bahita, u kojoj je skrivena duša Kazahstana i duša samoga pesnika.
Naučićemo nešto novo o jednoj ne tako dalekoj zemlji i upoznati jednog sjajnog književnika. Proširićemo svoje vidike, a možda pronaći za sebe i trajnu ljubav i inspiraciju u kulturi ove egzotične zemlje.
Piše: msr Dajana Lazarević
Foto: Pexels
